Sevgili Okuyucularım;
Hong Kong ve İrevan’ın eş kaderlerini yaşayan iki şehir olmasına rağmen yaşadıkları ayrıcalıklar üzerinde düşünmemiz gerekiyor. İravan 1.ci Dunya savaşı bittikten sonra, Hog Kong ise 2.ci Dünya savaşı bittikten sonra aynı kaderi paylaşıyorlar. İravan Ermenistana, 99 Yıllığına, Hong Kong ise 99 Yıllığına Büyük Biritanya’ya Kiraya veriliyorlar.
Yüzyıllar boyunca tarihi Azerbaycan toprağı olan İrevan Hanlığı’nın toprakları 1.ci dunya Savaşı öncesi çeşitli dönemler de Rus çarlığı Nicola ve Katerina dönemlerinde işgal edilse de, her işgal sonrası İrevan tekrar geri alınarak Azerbaycan topraklarına katılıyor. Geniş coğrafyaya sahip Azerbaycan toprakları 1828 Yılında “Türkmen Çay Antlaşması ile parçalanmıştır. Azerbaycan toprakları üzerinde kendi çıkarlarını her zaman temin etmek niyetinde olan Çarlık Rusya’nın işgalci politikası sonucunda dünyanın çeşitli yerlerinden, özellikle İran ve Osmanlı devletlerinin arazisinden Azerbaycan topraklarına, özelliklede İrevan toprakları başta olmak üzere Karabağ bölgesine, Ermenileri göç ettirerek yerleşimlerini sağlamışlardır.
Çarlık Rusya’nın çalkantılı dönemlerinde 18. Mayıs 1918 de Mehmet Emin Resulzade başkanlığında “AZERBAYCAN HALK CUMHURİYETİ” kuruluyor. 1.ci Dünya savaşının, kaderini çizen Emperyalist ülkelere karşı, kurulan Cumhuriyetin yaşaması ve korunması amaçlanırken, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Kuruluşundan bir gün sonra kapalı baskılar altında, 19 Mayıs 1918 de, İRAVAN Şehrini 99 Yıllığına sözde kurulmuş olan, Ermenistan devletine Kiraya veriyor. Ermenistan Kiraladığı İravan’ı kendisine Başkent yapıyor.
Başlangıçta, Çarlık Rus Odusunu, sonradan Bolşevik hareketini arkasına alan Ermenistan, İrevan Göyçe, Gümru, Laçin, Hangendi, Ağdam ve Şöregel mahallin de yaşayan Azerbaycan Türkleri ve Müslümanların üzerinde etnik yok etme ve soykırım hareketi başlatıyor.
Güney Kafkasya da, Azerbaycan Türk Cumhuriyeti ve Ermenistan cumhuriyeti Bolşeviklerin Çarlık Rusya iktidarı üzerinde kurduklar, (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) SSCB’ye katılıyorlar. SSCB içerisinde 70 yıllık örtülü esaret altında iken bile Azerbaycan toprakları baskıyla Ermenistan’a verilmeye başlanılıyor. Sitalin’in zoruyla ZENGEZUR’un verilişi gibi
İrevan Hanlığı topraklarında yaşayan Azerbaycan halkı, 93 Harbi sonrası, Ermenilerin Azerbaycan topraklarına yerleştirilmesi politikasından ve Ermeniler tarafından yerli Azerbaycan Türklerine karşı hayata geçirilen toplu katliam ve soykırım hareketlerinden zorunlu göçe tabi tutuluyorlar.
Osmanlı toprakları olan, Anadolu’nun iç kesimlerine doğru göç etmeye başlıyorlar. Kars, Ardahan ve Erzurum Sivas ve Amasya bölgesine göç eden 93 muhacirlerinin bir kısmı Kayseri’nin köylerine kadar ulaşarak yerleşmişlerdir. Azerbaycan Muhacirleri Osmanlı Kayıtlarına göre, İrevan Hanlığı topraklarında yaşayan toplam 14218 ailenin 77437 kişisi 300 aile olarak, Kars’a, Ayrım Türklerinden 100 aile, Iğdır’a, Uluhanlı aşiretinden 600 aile (Ağrı’ya) Beyazid’e Göyçe Mahalinden 218 aile Ağrı Taşlıçay bölgelerine göç etmek mecburiyetinde bırakılmıştır. İrevan hanlığını terk edenlerin sayısı 8700 aile, 71583 kişi oluyor. Toplam 1.500.000 kişi Osmanlı topraklarına yerleşmişlerdir. Osmanlı Kayıtlarında bunlar, “hane” şeklinde sadece “Gebran” nüfus olarak kaydedilmiş.
Günümüzde Ermenistan da yaşayan Türk sayısı bilinmiyor. Ermenilerin Soykırım hareketleri, İrevan Türklerinin kendi öz ata yurtlarında yaşamalarına olanak vermemişlerdir. Azerbaycan Türkleri muhacirlik, “gaça gaç” dedikleri dönemlerle ve mübadele yöntemi ile göç edenlerin sayısı 3 Milyonu aşmıştır. (Bu gün yalnızca Türkiye de yaşayan ailelerin sayıları 7 Milyonu aşmışlardır.) Diğer taraftan bakıldığında Ermeniler yerleştirildikleri Azerbaycan topraklarında halen Azerbaycan Devleti güvencesinde yaşamaktadırlar.
Konumuzun aslına bakıldığında İrevan gibi 1842’den itibaren 135 yıl boyunca Britanya sömürgesi geçmişine sahip olan Hong Kong, II. Dünya Savaşı bittikten sonra Japonya diğer topraklardan çekildiği gibi işgal altında tutuğu, Hong Kong’tan da çekiliyor. Birleşik Krallık, Hong Kong’u devralıyor, 1 Temmuz 1997’de 99 yıllık kira sözleşmesi sona erdiğinde Büyük Britanya’dan ayrılarak Çin Halk Cumhuriyeti’ne devredildi.
Hong Kong 99 Yıllık kiradan kurtuldu ve özerk bölge olarak idame etmektedir.
İrevan neden 99 yıl sonrası Azerbaycan’a iade edilmedi? Sorusunun yanıtı aranmaktadır.
Garbı Azerbaycan muhacirlerinin (İrevan Hanlığı topraklarının) evlatları, Ermenistan tarafından insani olarak uğradıkları mezalim ve soykırımlardan başka, Ata yurtlarında kalan Mescitleri, Abideleri, Medeni irsleri ve Ata Mezarları Ermenistan tarafından tamamen ortadan kaldırılmakta olduğunu, kendilerinin savaş istemeden, barış huzur içinde Ermenistan da bulunan Ata yurtlarına dönmek istediklerini belirtiyorlar.
Bu amaçlar doğrultusunda bulundukları ülkelerde yasal olarak teşkilatlar yaratarak, örgütlenerek BM, AB, İnsan Hakları ABD kuruluşlarına, Türkiye ve Başta Azerbaycan Devleti Olmak üzere “Artık Topraklarımıza Dönerek sulh içinde yaşamak istiyoruz.” Diye müracaat etmek istediklerini seslendiriyorlar.
Garbı Azerbaycan Muhacirlerinin bu haklı mücadele taleplerine duyarlı ülkeler ve kuruluşlar nasıl cevap verecekler bilinmiyor. Sağlıklı yaşayın sağlıcakla kalın.