Manisa Zeytinin Başkenti Olabilir 

Ülkemiz önemli bür zeytin ve zeytinyağı ülkesi konumundadır. Gün geçtikçe zeytin ağacı varlığımız artmaktadır. Türkiye'de zeytin ağacı varlığı her geçen yıl artıyor. Son 20 yılda ülkedeki zeytin ağacı sayısı 99 milyondan 189 milyona ulaşmıştır. 

Zeytin ve zeytinyağına olan ilginin tüm dünyada artması, kuraklık nedeniyle düşen üretim sonunda son dönemde zeytinyağı fiyatlarında belirgin artış meydana gelmiştir.

Avrupa zeytinyağı üretiminde İspanya ilk sırada yer almaktadır. Bu ülke Avrupa Birliği zeytinyağı üretiminin yarıdan fazlasını gerçekleştirmektedir. İspanya, İtalya, Yunanistan ve Portekiz ve ülkemiz Avrupa’da ilk beşte yer almaktadır. 

Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü'nce 2022 yılında yüzde 71 artış ile 2 milyon 976 bin 654 ton olan zeytin ve yüzde 79 artış ile 421 bin 717 tona ulaşan zeytinyağı üretiminin, tüm zamanların rekoru olarak kayıtlara geçtiği kaydedildi. Buna göre, Türkiye sofralık zeytin üretiminde dünya lideri, zeytinyağı üretiminde İspanya'dan sonra dünya ikincisi konumuna yükseldi.

Türkiye'de zeytin ağacı varlığı her geçen yıl artış gösteriyor. Son 20 yılda zeytin ağacı varlığı 99 milyon adetten yüzde 91 artış ile 189 milyona ulaşmıştır.

Zeytin ağacı varlığındaki artışla birlikte üretimde de önemli ölçüde artış yaşandı. Türkiye'de toplam zeytin üretimi 2021 yılında 1 milyon 738 bin 680 ton iken 2022'de yüzde 71 artış ile 2 milyon 976 bin 654 tona ulaştı. Sofralık zeytin üretimi 2021'de 555 bin 853 ton iken 2022'de yüzde 32 artış ile 735 bin 678 bin ton, zeytinyağı üretimi 2021'de 235 bin 727 ton iken 2022'de yüzde 79 artış ile 421 bin 717 ton olarak gerçekleşti.

5 yıl öncesinde İspanya’nın zeytinyağı üretimi 1 milyon 790 bin ton seviyesinde iken son hasat döneminde 2022-2023 döneminde üretim bu rakamın yaklaşık 1/3’üne gerilemiştir.

Artan ihracat ve fiyatlar nedeniyle Ticaret Bakanlığı dökme ve varil ile zeytinyağı ihracatına kısıtlama getirmiştir. 

Gelelim Manisa’nın zeytin varlığına. Ülkemizdeki 189 milyon zeytin ağacının 27.962.336 adedi Manisa sınırları içerisindedir. Bunun 15 milyonu sofralık zeytin, 13 milyonu yağlık üretim için kullanılmaktadır. Manisa sofralık yeşil zeytinde Türkiye birincisi konumundadır. Siyah sofralık zeytinin yaklaşık %35’ini, yeşil sofralık zeytinin %70’ini Manisa üretmektedir. Manisa’da 1 milyon 152 bin dekar alanda zeytin üretilmektedir. 

2022 yılında Manisa’mızda 212.614 ton sofralık zeytin üretilmiştir. 206.541 ton zeytinyağı üretimini Manisa gerçekleştirmiştir.  

Manisa’mızda 362 salamura zeytin işletmesi, 212 zeytinyağı üretim tesisi bulunmaktadır. 

Evliya Çelebi’nin “Dağlarından yağ, ovalarından bal akan şehir” tanımlamasına en uygun yer belki de Manisa’dır. 

Manisa Kırkağaç ilçemiz Bakır Mahallesinde bulunan Anıt Zeytin ağacı bin altı yüz elli yedi yıllıktır. 2010 yılında Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından anıt ağaç olarak tescillenen "Anıt Zeytin Ağacı" 10.6 metre gövde çapı, 13 metre tepe çapı, 6.84’lük uzunluğu ile siz ziyaretçilerini beklemektedir.
 
Türkiye'nin en yaşlı, dünyanın üçüncü en yaşlı ağacı olmasına rağmen hala meyve vermesi nedeni ile dünyanın meyve veren en yaşlı zeytin ağacı unvanını elinde bulundurmaktadır. Anıt Zeytin Ağacı hala 4 çeşit zeytin vermeye devam etmektedir.

Türkiye, dünya zeytin üretiminde ikinci sırada olmasına ve dünyanın belli başlı zeytin bölgeleri arasında yer almasına karşın zeytin tarımı, ülkemizde, ne yazık ki, hak ettiği şekilde gelişmemiştir. Bunun temel nedeni, tarımsal teknik ve teknolojideki gelişmelerin zeytin tarımına yansıtılamamasıdır. 

Yeni tesis edilecek zeytinliklerde mutlaka modern zeytin yetiştiriciliğinin esasları göz önünde bulundurulmalıdır. Diğer meyve türlerinde olduğu gibi zeytinde de başta sulama ve beslenme olmak üzere bakım işlemlerine gereken önem verilmelidir.

Modern zeytin yetiştiriciliğinde amaçlar; Birim alandaki ağaç sayısını arttırmak, 
birim alandan alınan ürün miktarını arttırmak, ve kaliteli ve sağlıklı ürün elde etmektir. 

Ülkemizdeki zeytin ağaçları bir yıl çok, izleyen yıl ise az ürün vermektedir. “Periyodisite” denilen bu olgu üreticiler tarafından “var yılı -yok yılı” olarak bilinmektedir. Periyodisite bir ölçüde zeytin ağacının genetik özelliğidir. Ancak, zeytinin hasat edilme biçimi de periyodisitenin şiddetini arttırmaktadır. Özellikle, ülkemizde hasadın çırparak ya da benzeri şekillerde dallara zarar vererek yapılması gelecek yılın ürününü olumsuz etkileyerek periyodisiteyi arttırmaktadır.

Ayrıca, budama zamanı ve yönteminin, gübrelemenin, sulamanın, toprak ve ağaç bakımının, hasat edilme şeklinin, hasat zamanının ve iklimin periyodisitenin artma veya azalmasına etki ettiği de bilinmektedir. Toprağa uygun fidan seçimi belki de en başta gelen etkenlerden biridir. 

Gerekli bilgilendirme, teknik destek, fidan desteği verildiği takdirde ülkemiz ve Manisa zeytin cenneti olabilir. “Saldım çayıra, Mevlam kayıra” yöntemi ile fidanı dikip sadece meyve almaya çalışarak zeytin üretiminde başarılı olmak mümkün değildir. 

Orman Bakanlığımızın bir dönem köylerin yakınlarındaki alanlarda zeytin dikimi yaparak ailelere tahsis etmesi gibi yöntemler üzerinde düşünülebilir. Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nde Zeytincilik Enstitüsü kurulabilir. Manisa’da bir zeytin ve zeytinyağı müzesi hayata geçirilebilir. Akhisar’da açılan zeytin ihtisas organize sanayi bölgesi genişletilebilir. 

Yapılacak daha çok iş var. Çözülmesi gereken problemler mevcut. Eğitim şart. Desteklemeler yeniden gözden geçirilmeli. 

Tüm üreticilerimize, işletmecilerimize bereketli bir sezon diliyorum. Selam ve saygılarımla! 

Dr. Muzaffer Yurttaş