BAŞKANLIK-YARI BAŞKANLIK

02 Mart 2015, 21:37

Diktatörlüğe en müsait ortam, devletin üç temel kuvvetinin (yasama,yürütme,yargı) aynı elde bulundurulmasıdır.En eski despotluklardan en son faşist ve sosyalist diktalara kadar yaygın rastlanan pratik şudur ; Diktatör bu üç kuvveti de bünyesinde toplar.Yürütme zaten kendisidir,yasama organı üyelerini o seçer,yargıçlar Hitler veya Stalin’e sadakat yemini yaparak işe başlar.

İnsanlık tarihinin önemli bir ilerlemesi; yasama organının yürütmeden ayrılmasıyla gerçekleşmiştir.Yargının bağımsızlığının da bu sıralarda veya ülkesine göre bundan Montesquıe (1689-1755) tarafından formüle edilmiş ve tarihin ilk anayasal demokrasisi olan ABD’de hayata geçmiştir.1787, özetle parlamenter sistemin tarihi zorbalık ve savaşla doludur.ABD Başkanlık Sistemi’ni kötülemek için öne sürülen Güney Amerika örnekleri,bir çarpıtmadan başka bir şey değildir.İkincisi, bu Güney Amerika rejimleri de Amerikan Başkanlık Sistemi’ne benzedikleri ölçüde benzer tarihi şartlara sahip olan ama parlamenter sisteme göre yönetilen çoğu ülkeye nazaran da bütün inkitalara rağmen daha demokratik ve huzurlu olmuşlardır.Başta,başkanın kanun veto gücü ve meclisin başkanın yaptığı tayinleri red edebilmesi gücü olmak üzere çeşitli denetleme ve dengeleme mekanizmalarının yaratılması…

Yargı bağımsızlığı, başka sistemlerde sağlanabileceğinden Başkanlık Sistemi’nin ayırt edici karakteristiği değildir. Parlamentarizm, yani meclisin (yasama) hükümet (yürütme) çıkarması kuvvetler ayrılığı ilkesinin yasama-yürütme ayrılığı bacağını ihlal eder.

Yarı başkanlık sistemini ayırt eden karakteristlik, yürütme yetkilerinin başkan ve başbakan arasında paylaşılmasıdır. Başkan ve başbakan aynı partiden olursa, bu görev özdeş görülebilir ve bu sistem başkanın halk tarafından seçildiği bir parlamenterizm olur.

► Yarı-Başkanlık ;

▬ Halk tarafından bir başkan seçilir ve kendisine yürütmenin bazı yetkileri verilir.

▬ Başkan ( yürütme) meclisi (yasama) feshetme ve yeni seçime gitme yetkisine sahiptir.

▬ Başkan (yürütme) meclis (yasama) içinde güvenoyu alacak bir lidere (başbakan) hükümet kurma görevi (yürütme) vermek zorundadır.

Şimdi yarı başkanlık sistemi diğer parlamenter sistemlerden ayırt eden karakteristlik nedir ? Başkanın halk tarafından seçilmesimi? Hayır… Diğer şeyler ayrı kalmak şartıyla başkanı da halka seçtirebilirsiniz ama yine bu bir parlamenterizm olur.Bilhassa son yıllarda yaşanan siyasi istikrarsızlık …

► ABD Başkanlık ;

Tarih boyunca devlet kuvvetleri (yasama,yürütme,yargı) içinde yargı kuvvetinin diğer kuvvetlerden büyük ölçüde ayrı tutulabildiği çeşitli sistemler olmuştur.Yasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirinden ayrılması da Roma İmparatorluğu’nun Cumhuriyet Dönemleri’nde olduğu gibi zaman zaman denemiştir.ABD Başkanlık sisteminin başardığı yeni şey,tarihi deneylerin hepsinin incelenmesinden çıkan derslerle devlet kuvvetlerinin birbirinden ayrıldığı ama onların herhangi birinde diktatöryal bir kuvvet birikmesini önleyecek denetleme ve dengeleme mekanizmalarının yaratıldığı bir siyasi sistem kurmasıdır.

Yorum Gönder 0
Facebook Yorumları 0

Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.